دکتر محمدرضا غفارزاده رزاقی رییس گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، به مناسبت 25 نوامبر روز جهانی منع خشونت بر زنان اظهار داشت: خشونت علیه زنان پدیده‌ای نگران کننده است که در همه جوامع و همه ادوار وجود داشته است و افزایش نرخ خشونت علیه زنان، با توجه به آثار سوء و ماندگار آن بر روح و روان آنان و نقش مهم و کلیدی زنان در خانواده و جامعه، ارائه و بکارگیری تدابیر و اقداماتی برای پیشگیری از این پدیده را ضروری می‌سازد.

برخی از گروه‌ها مانند زنان به دلیل ویژگی‌های خاص زیستی و روانی استعداد بزه‌دیده واقع شدن را دارند و آماج‌ مناسبی برای بزهکاران به شمار می‌آیند و خشونت از جمله جرایمی است که رقم بالایی از بزه‌دیدگی زنان را به خود اختصاص داده است.

برای جلوگیری از اعمال خشونت نسبت به زنان می‌توان مولفه‌های گوناگونی از پیشگیری استفاده کرد. از جمله تدابیری که می‌توان با استفاده از آن میزان بزه‌دیدگی زنان را در مقوله خشونت کاهش داد و از مورد خشونت واقع شدن زنان جلوگیری کرد، اتخاذ راهبردهای پیشگیرانه در چارچوب پیشگیری وضعی است.

پیشگیری وضعی نوعی پیشگیری کنشی است که با شناسایی، حذف و خنثی کردن شرایط و موقعیت های بزه دیده زا مانع بزه دیده شدن افراد و ورود آنها به ورطه بزه دیدگی می‌شود.تدابیر پیشگیری وضعی برای زنان در برگیرنده حذف وضعیت جرم‌زا، کاهش حضور در مکان های خطرناک، تاسیس پلیس ویژه زنان و اصلاح سبک زندگی زنان است.

خشونت جنسیتی علیه زنان همچنان به عنوان یک نگرانی قابل ملاحظه ای برای سلامت عموم و نقض حقوق بشر به شمار می رود. در حالی که زنان و دختران در مکان های خصوصی و عمومی در معرض خشونت قرار می گیرند، گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد پیرامون مطالعه جهانی در خصوص قتل و آدم کشی، که در سال 2019 به چاپ رسید، نشان داد که خانه همچنان به عنوان خطرناک ترین محل برای آنها به شمار می رود. این خلاصه تحقیق شواهدی را ارائه می دهد که با تمرکز بر جرائم گزارش شده به مسئولین و حوادث گزارش شده تلفنی، درک بهتری از تأثیر کووید-19 بر خشونت علیه زنان و دختران در اختیار می گذارد. این تحلیل شامل داده های مربوط به خشونت علیه زنان و دختران است که توسط دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در نیمه نخست سال 2020 از قربانیان قتل توسط شریک های صمیمی، قربانیان "زن کشی"، حمله جنسی و تجاوز به مسئولین گزارش شده است، و همچنین از تماس هایی است که به تلفن هایی شده است که از قربانیان جرائم و زنانی که قربانی خشونت جنسی می شوند، حمایت می کنند.  

یکی از این خشونت‌ها خشونت روانی است این نوع خشونت به معنای هر نوع رفتار و گفتار خشنی است که سلامت روانی فرد را با خطر مواجه می‌نماید. مثل انتقاد ناروا، تمسخر، توهین، تهدید به ازدواج مجدد، تهدید به طلاق، اعمال مالکیت، عدم اجازه خروج از منزل، تهدید به بچه دزدی، تهدید به تخریب دارایی، متلک گویی و اجبار به دیدن تصاویر و صحنه‌های خلاف عفت.

نوع دیگر خشونت جسمی به معنای هر نوع رفتار خشنی است که از روی قصد و نیت منجر به آسیب و صدمات جسمانی شود و مصادیق آن عبارتند از ارتکاب به قتل، ضرب و جرح، گازگرفتن، سیلی‌زدن، خفه‌کردن، چاقوکشی، تیراندازی، سقط به خاطر جنسیت و خودکشی اجباری.

 نوع دیگر خشونت جنسی به معنای هر نوع رفتار جنسی خشنی است که از روی قصد و نیت توأم با زور و بی‌رضایتی و یا اکراه و یا بی میلی و یا خارج از روابط متعارف بین دو جنس مخالف به تهدید و صدمه جنسی انجام شود و مصادیق آن عبارتند از تجاوز به عنف، آزار جنسی و مزاحمت و تماس بدنی، ختنه دختران، حاملگی اجباری، اجبار به رابطه جنسی غیر طبیعی، اجبار به رابطه جنسی در زمان عادت ماهانه و بیماری.

یکی دیگر از انواع خشونت‌ها خشونت اقتصادی است یعنی رفتاری خشن در امور مربوط به اشتغال، اقتصاد، دارایی که فرد را تحت فشار و آزار و تبعیض قرار می دهد. مانند عدم پرداخت نفقه، بخل و کنترل وسواسگرانه مخارج منزل، دریافت اجباری حقوق همسر، تبعیضات و نابرابری‌های اقتصادی.

طبق آمار این سازمان ،۳۰ درصد از زنان از سوی شریک زندگیشان خشونت را تجربه می‌کنند. آمارهای مختلف و گزارش‌های پژوهشی حکایت از این دارند که خشونت علیه زنان در کشورهای اروپایی در سال‌های اخیر به اوج خود رسیده است. در ایران نیز خشونت علیه زنان یک معضل اجتماعی است و بر اساس آماری که اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی در خصوص خشونت علیه زنان در سال ۱۳۹۷ منتشر کرد، ۴۹ درصد از زنان ایرانی آزار جسمی و فیزیکی، ۲۶ درصد عاطفی، روانی و کلامی و ۲۲.۲ درصد آنها آزارهای اجتماعی و اقتصادی دیده‌اند و بر اساس آخرین آمار منتشر شده، با ظهور ویروس کرونا، در دوران قرنطینه، خشونت خانگی در جهان افزایش یافته و نرخ افزایش خشونت خانگی در ایران نیز ۳۰ درصد بوده است.

کرونا باعث افزایش خشونت خانگی شده است

اگرچه امروزه محققان بسیاری با تلاش شبانه‌روزی خود در پی کشف دارویی برای درمان مبتلایان به ویروس کرونا هستند و از سوی دیگر کشف واکسن برای این بیماری به منظور پیشگیری از ابتلای افراد به آن یکی از چالش‌های بشر در این روزهاست، یکی از پیامدهای ظهور این ویروس در این دوران، قرنطینه خانگی است که این خود افزایش آمار خشونت خانگی را به دنبال داشته است و خشونت خانگی را هم به عنوان چالش دیگر امروزه بشر اضافه کرده و تبدیل به بحران جدی برای تمام کشورها شده است. بنابراین تلاش برای افزایش سطح آگاهی افراد و یادگیری راهکارهای پیشگیری و مقابله با خشونت خانگی یکی از موارد ضروری  است که امروزه باید در سراسر دنیا به آن توجه شود.

با توجه به آنچه بیان شد و با عنایت به اینکه هنوز  دارو و واکنس لازم جهت درمان  قطعی بیماری ویروس کویید۱۹ وجود ندارد و بهترین راه حل آن، پیشگیری و قرنطینه خانگی است و طبیعتاً حذف یا بسیار کم شدن روابط اجتماعی انسان‌ها و عدم امکان شرکت  در مراسم‌های خانوادگی، ملی و مذهبی از یک سو و فشارهای اقتصادی وخبرهای ناگوار ناشی از ابتلا و فوت هموطنان و انسان‌ها در سراسر گیتی آن هم به صورت طولانی مدت باعث ایجاد انواع فشارهای روانی و خشونت خانگی شده و با توجه به اینکه  تغییر روش  وسبک زندگی ابتدا در اولین کانون زندگی یعنی خانواده اتفاق می‌افتد، طبیعی است که بیشترین و سریعترین آثار آن در خانواده و سپس در اجتماع پدیدار می‌گردد. بنابراین برای حفظ و استحکام بنیان خانواده، افزایش حسن معاشرت وجلوگیری از هرگونه آسیب و داشتن یک خانواده موفق به ارائه راهکارهایی برای پیشگیری از خشونت خانگی می‌پردازیم.

۲۱ راهکار برای پیشگیری از خشونت خانگی

با هم بودن را غنیمت شمرده و با احوالپرسی‌های پرهیجان، مکالمات تلفنی پرشور، دوستت دارم‌های مکرر، به آن اهمیت دهید، در بعد جسمی و روانی از یکدیگر پشتیبانی کنید. بی قید و شرط به همدیگر عشق بورزید و درقبال محبت ابرازی انتظار جبران نداشته باشید، عشق و محبت باید آزادانه نثار شود. به همسرتان آزادی بدهید تا خودش باشد، تفاوت‌ها را بپذیرید و به مرزهای میان یکدیگر احترام بگذارید. با یادگیری مهارت¬های ارتباطی و احترام به نظرها و عقاید یکدیگر و مشورت کردن روابط خود را بهبود بخشید.وی  ادامه داد: به هنگام اختلاف، به جای سرزنش کردن،به شناسایی مسأله و یافتن راه حل آن بپردازد و از مشاوره افراد  متخصص استفاده کنید. برای رسیدن به امنیت روانی و عاطفی، داشتن صداقت، پذیرش، سعه صدر، انصاف و اعتماد متقابل را اصل اول قرار دهید. برای نیازمندی‌های یکدیگر ارزش قائل شده و در روابط کلامی، عاطفی وتصمیم‌گیری‌ها به  خواسته‌های همسرتان توجه کنید. هنگامی که با مشکل و فشار روانی مواجه می شوید اولین از خود بپرسید آیا این مسأله ارزش ناراحت شدن دارد یا خیر و در ادامه از خود بپرسید که چه کاری در این وضعیت می‌توان انجام داد. با نوشتن شرحی از شرایطی که شما را خشمگین و عصبانی می‌کند بر افکار خود نظارت کنید.

به مشکلات خود در غلبه بر خشم توجه کنید. برای غلبه بر احساسات و تغییر الگوهای رفتاری خود از افراد مهم زندگیتان کمک بگیرید. شما با نوشتن شرحی از شرایط خشم خود می‌توانید دریابید که کی و کجا به شما افکار پرخاشگرانه دست می‌دهد و شما با شناخت این موقعیت‌ها می‌توانید با بهره گیری از فنونی مانند تنفس عمیق و آرام سازی، صحبت‌های مثبت با خود یا توقف فکر، چرخه خشمتان را از کار بیاندازید سپس برآورد منطقی از مشکلتان داشته باشید. خودتان را به جای دیگران قرار دهید این عمل چشم انداز دیگری به شما می دهد. به یاد بسپارید که همه ما انسانیم و انسان ممکن الخطاست. یادبگیرید که به هنگام خشمگین شدن بخندید و به موقعیت‌های خشم برانگیز با آرامش بنگرید. مهارت خوب گوش دادن به سخنان دیگران ارتباطات شما را بهبود می¬بخشد و شکل¬گیری احساس اعتماد بین شما و دیگران را تسهیل می‌کند. این اعتماد به شما کمک می‌کند تا برخشم خود غلبه و از شدت آن بکاهید و حتی آن را از زندگی خود حذف کنید.

نحوه ابراز وجود را بیاموزید. ابراز وجود جانشین سازنده و راهگشای خشونت است. هرگاه شخصی شما را عصبانی کرد سعی کنید به او توضیح دهید که به چه دلیل و بنابر کدام رفتارش شما از او ناراحت و آزرده شده‌اید. اگرچه انجام چنین کاری مستلزم زیاد صحبت کردن است اما پاداش چنین کاری واقعاً ارزشمند است. طوری زندگی کنید که گویی آن روز آخرین روز زندگی شماست سریع در می‌یابید که زندگی بسیار کوتاه و ارزش خشمگینی ندارد .کسانی که شما را خشمگین نموده اند را ببخشید. با زدودن رنجش می‌بینید که بارسنگین خشم ازروی شانه هایتان برداشته می‌شود. روی یک کاغذ فواید ومضرات خشمگین بودن را در دوستون بنویسید و بسنجید بهترین نتیجه کدام است؟ سود بیشتر است یا آسیب؟

نیازهای اساسی عاطفی زن و مرد توجه کنید

نیازهای اساسی عاطفی زن عبارت است از مورد عشق وعلاقه قرارگرفتن، درک شدن، مورد احترام قرار گرفتن، اعتماد داشتن و اطمینان خاطر مرد به زن است. نیازهای اساسی عاطفی مرد هم شامل این موارد می‌شود، مرد در درجه اول نیاز دارد که زن به او اعتماد کند و او را به عنوان مرد خانواده بپذیرد، از او قدرشناسی کند، به موقع او را تحسین و تشویق کند، همسرش او را تأیید کند و قبول داشته باشد. مردان زمانی که ناراحت هستند با قدم زدن و سکوت آرامش پیدا می‌کنند و زنان با توجه به ویژگی خود (تمایل به حرف زدن در موقع ناراحتی) شروع می‌کنند به سؤال پرسیدن از شوهر و علت ناراحتی را می‌پرسند و شوهر این رفتار زن را تسلط و دخالت در کارهای او می‌داند. مرد از راه گوش دادن به حرف‌های همسرش می‌تواند به گونه‌ای نیازهای عاطفی او را براورده کند و زن احساس می‌کند که مورد توجه قرار گرفته است. زن توقع دارد که وقتی به زیبایی خود و یا خانه می‌پردازد مرد با آمدن به خانه متوجه آن تغییر شود و او را تشویق کند در حالیکه مرد احساس می‌کند مطلب مهمی نیست و همین باعث  احساس منفی در هر دو می¬شود.

 مردان باید بدانند که در زمان تصمیم گیری حتما با همسر خود مشورت کنند در غیر اینصورت زن احساس بی ارزشی می‌کند. زنان نیز  باید بدانند در فکر تغییر دادن همسر خود نباشند چون او احساس کوچک شدن وضعف خواهد کرد و در مقابل شما ایستادگی می‌کند. برخی سعی دارند که همسر خود را مطابق میل خود کنند این فکر کاملاً اشتباهی است زیرا هرکس باید خودش باشد نه آنچه دیگران انتظار دارند. واقعیت این است که مرد در برابر عوض کردن اخلاق و رفتارش مقاومت می‌کند اما وقتی همسرش به او اعتماد کرد و از او قدردانی کرد خودش کم کم شروع به عوض کردن اخلاق و رفتارش می‌کند. از نظر مردان رسیدن به هدف مهم است و آنچه یک مرد را خوشحال می‌کند پیشرفت در کار و رسیدن به یک موقعیت خوب است تا احساس شایستگی کند در حالی که یک زن وقتی خوشحال می‌شود که بتواند حرف‌های خود را با کسی در میان بگذارد. در واقع برای یک زن علاقه، محبت، ایجاد ارتباط و زیبایی اهمیت زیادی دارد. همچنین زنان به شرکت در مهمانی، رفتن به گردش، قدم زدن در بازار و دیدن مغازه‌ها علاقه‌مند هستند.وی در پایان گفت: در خاتمه باید به این نکته مهم توجه نمود که انسان دارای دو بعد روانی و جسمی است و این دو مکمل یکدیگرند، همانطور که امروزه تمام تلاش بشر جهت کشف  واکسن و درمان بیماری کوویید ۱۹ جهت حفظ جان و جسم به کار بسته شده است باید به آثار روحی و روانی ناشی از این بیماری نیز توجه ویژه نمود و نباید از این بعد مهم انسانی غافل شد، زیرا غفلت از این امر تبعات جبران ناپذیری برای فرد و جامعه دارد چه اینکه طبق آمار روزانه شاهد افزایش خشونت خانگی در سراسر دنیا هستیم.